ورزش برای بیماران دیالیزی نقشی بسیار مهم و اثرگذار در بهبود کیفیت زندگی آن‌ها دارد. بیماران دیالیزی، به دلیل مشکلات کلیوی خود، ممکن است با کاهش انرژی، ضعف عضلانی و افزایش وزن مواجه شوند که تمرینات ورزشی می‌تواند بهبود بخشیده و عوارض آن را کاهش دهد. ورزش منظم می‌تواند باعث افزایش قدرت عضلانی، بهبود تعادل، کاهش فشار خون و بهبود تحمل به فعالیت‌های روزمره شود. با این وجود، باید توجه داشت که برنامه ورزشی برای بیماران دیالیزی باید توسط پزشک یا متخصص ورزشی تهیه شود و با شرایط فیزیکی و پزشکی آن‌ها هماهنگ شود. باید از ورزش‌هایی با شدت مناسب و روش‌هایی که خطر ایجاد آسیب برای بیمار را ورزش برای بیماران دیالیزی کاهش دهند استفاده شود. به‌طور کلی، تمرینات ورزشی برای بزرگسالان و فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا، یوگا و تمرینات مقاومتی مناسب برای بیماران دیالیزی می‌باشند، اما قبل از هر چیز باید با پزشک مشورت شود. در ادامه چند نمونه ورزش برای بیماران دیالیزی را معرفی خواهیم کرد.
فواید ورزش برای بیماران دیالیزی
داشتن مشکل در کلیه‌ها می‌تواند بخش‌های زیادی از زندگی شما از جمله سلامت روحی و جسمی شما را تحت تاثیر قرار دهد. ورزش و تحرک بیشتر می‌تواند به شما کمک کند حتی زمانی که دیالیز هستید احساس بهتری داشته باشید. در پاسخ به این سوال که اگر دیالیز هستم می توانم ورزش کنم؟ باید گفت، ورزش و دیالیز رابطه عکسی ندارند. تقریباً همه کسانی که دیالیز می‌کنند می‌توانند ورزش کنند. نوع ورزشی که انتخاب می‌کنید به نوع دیالیز شما، شرایط پزشکی شما، میزان فعال بودن شما در حال حاضر و کاری که دوست دارید انجام دهید بستگی دارد. همچنین می‌توانید در طول درمان همودیالیز (در حالی که به دستگاه دیالیز متصل هستید) ورزش کنید. ورزش برای افرادی که دیالیز می‌شوند یا ورزش برای بیماری صرع بسیار مهم است زیرا سبک زندگی سالم‌تری را ترویج می‌کند. ورزش از طرق مختلف می‌تواند به شما کمک کند. از دیگر مزایای ورزش در طول درمان دیالیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انرژی بیشتر
- خلق و خوی بهتر و استرس کمتر
- حذف بهتر اوره از خون در طول دیالیز
- گرفتگی و ناراحتی کمتر در پاها
- سطح بهتر تناسب اندام، از جمله قدرت، استقامت
- توانایی انجام فعالیت های روزانه
- کیفیت زندگی بهتر
برنامه ورزشی پیشنهادی یک هفته ای
شما می‌توانید برای شروع، روزانه به مدت 5 تا 10 دقیقه ورزش کنید (مانند پیاده روی یا دوچرخه سواری). این کار را یک بار در روز یا چند بار در طول روز انجام دهید. تا جایی که می‌توانید به آرامی ۳ تا ۵ دقیقه به جلسه تمرین خود اضافه کنید. در واقع به جلسات ورزشی خود زمان اضافه کنید تا زمانی که بتوانید 30 تا 60 دقیقه در 1 جلسه ورزش کنید. این عادت ممکن است روزها، هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد. در روزهایی که دیالیز ندارید، ۲ تا ۳ روز در یک هفته ورزش کنید. اگر در روزی که دیالیز می‌شوید ورزش می‌کنید، قبل از انجام دیالیز ورزش کنید. در ابتدا بهتر است با یک ورزش سبک شروع کنید و تا جایی که می‌توانید، تا شدت متوسط آن را جلو ببرید. در ضمن یک متخصص ورزش می‌تواند به شما در انتخاب بهترین انواع ورزش کمک کند.
انواع ورزش برای بیماران دیالیزی
فعالیت‌های مداوم مانند پیاده‌روی، شنا، دوچرخه‌سواریاسکی، ورزش های هوازی یا هر فعالیت دیگری را انتخاب کنید که در آن‌ها نیاز به حرکت مداوم گروه‌های عضلانی بزرگ دارید. تمرینات تقویتی سطح پایین نیز ممکن است به عنوان بخشی از برنامه شما مفید باشد. یک برنامه تمرینی ورزش برای بیماران دیالیزی کامل از 4 نوع ورزش تشکیل شده‌است. تمرینات تقویتی، قلبی عروقی، انعطاف پذیری و تعادل. در ادامه این تمرینات را شرح می‌دهیم.
تمرینات تقویتی
تمرینات تقویتی راهی برای رهایی از عوارض دیالیز هستند. تمرینات تقویتی از طریق وزنه، نوارهای الاستیک یا وزن بدن خود استفاده می‌کنند تا عضلات را قدرتمند کنند. این نوع تمرینات شما را قوی‌تر می کند، تعادل بهتری خواهید داشت و می‌تواند انجام فعالیت‌های روزانه شما را آسان‌تر کند.
ورزش‌های قلبی عروقی
در ورزش‌های قلبی عروقی از حرکات مکرر دست‌ها، پاها یا هر دو استفاده می‌کنند. این نوع ورزش برای بیماران دیالیزی شامل پیاده روی، دوچرخه سواری و دویدن هستند. تمرینات قلبی عروقی (که به آن تمرینات هوازی یا استقامتی نیز گفته می‌شود) شامل مراحل زیر می‌شود:
- ضربان قلب افزایش پیدا می‌کند
- هوای بیشتری وارد ریه‌های شما می‌شود
- اکسیژن بیشتری وارد خون شما می‌شود
- استقامت بیشتری به شما می‌دهد
تمرینات انعطاف پذیری
تمرینات انعطاف پذیری مفاصل شما را هدف قرار می‌دهد، تا به شما کمک کند راحت‌تر خم شوید، و حرکت کنید. در این تمرینات از حرکات آهسته برای کشش آرام عضلات استفاده می‌شود. تمرینات انعطاف پذیری به شما کمک می‌کند دامنه حرکتی سالمی داشته باشید.
تمرینات تعادلی
در نهایت تمرینات تعادلی ضمن بهبود کیفیت زندگی به شما کمک می‌کند تا تعادل (ثبات) خود را در طول روز حفظ کنید. این تمرینات عضلات کوچک را هدف قرار می‌دهند تا به بدن شما کمک کنند موقعیت خود را در فضا پیدا کند. داشتن تعادل خوب برای جلوگیری از زمین خوردن بسیار مهم است.
ورزش های مضر برای بیماران دیالیزی
برای بیماران دیالیزی، ورزش‌هایی که می‌توانند باعث افزایش فشار خون، تنش عضلانی یا آسیب به کلیه‌ها شوند، مضر هستند که شامل ورزش‌هایی می‌شود که باعث فشار زیاد بر روی سیستم قلبی عروقی می‌شوند، مانند ورزش‌های با شدت بالا و ورزش‌هایی که خطر ایجاد ضربان قلب نامنظم دارند. ورزش‌هایی که خطر افزایش خطر عفونت دارند نیز برای بیماران دیالیزی مضر هستند. به عنوان مثال، ورزش‌هایی که در محیط‌های آبی مشترک انجام می‌شوند و ممکن است باعث ورود آب به دستگاه دیالیزی شوند، باید از آن‌ها پرهیز شود.
تمرینات داخل خانه برای افراد دیالیز
هنگامی که مبتلا به بیماری مزمن کلیه هستید و تحت دیالیز می‌باشید، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که برای انجام برخی ورزش‌ها، مانند حداقل 30 دقیقه پیاده روی در روز، بیرون بروید. اما اگر هوا دقیقاً برای پیاده روی در محله شما یا یک تمرین دیگر در فضای باز مناسب نباشد، چه؟ حتی اگر بیرون خیلی سرد یا خیلی گرم باشد، باز هم می‌توانید ورزش مورد نیاز خود را در داخل خانه انجام دهید. حال سوال اینجاست که فردی که دیالیز می‌شود چه نوع تمریناتی در داخل خانه می‌تواند انجام دهد؟ تمرینات داخلی زیادی وجود دارد که می‌توانید برای تقویت کلیه انجام دهید. قبل از شروع هر نوع ورزش، از پزشک خود بپرسید که کدام ورزش برای شما بهتر است.
حرکات کششی داخل خانه برای افراد دیالیز
یکی از ورزش های بی خطر برای افراد دیالیزی، حرکات کششی هستند. حرکات کششی به گرم کردن ماهیچه‌هایی که قصد دارید با گردش خون در سراسر بدن شما برنامه ریزی کنید، کمک می‌کند و یکی از بهترین بخش‌های حرکات کششی این است که می‌توانید آن را در هر مکانی انجام دهید و به تجهیزات تمرینی خاصی نیاز ندارید. ضمنا می‌توانید قبل از ورزش و همچنین بعد از آن حرکات کششی را انجام دهید تا به آرام شدن شما کمک کند. از پزشک خود در مورد انواع حرکات کششی که می‌توانید انجام دهید و روش صحیح انجام آن سوال کنید.
تمرینات قلبی عروقی داخل خانه برای افراد دیالیز
تمرینات قلبی برای افراد دیالیز مهم است. اگر باشگاه بدنسازی خانگی دارید یا به دنبال آن هستید، می‌توانید از تردمیل یا دوچرخه ثابت برای تمرینات هوازی داخل سالن استفاده کنید. حتما توجه کنید که گرم کردن قبل از ورزش ضروری است. شما می‌توانید پیشرفت خود را هر روز با زمان بندی مدت زمانی که تمرین می کنید ثبت کنید. (برای آگاهی از تفاوت ورزش هوازی و بی هوازی کلیک کنید)
وزنه برداری برای افراد دیالیز
برای درمان کبد چرب با ورزش یا برای افرادی که دیالیز می‌شوند، ورزشی مثل وزنه‌برداری پیشنهاد می‌شود که باید با پزشک مشورت شود. پزشک شما ممکن است به شما توصیه کند که وزنه‌های سبک بردارید تا از آسیب به دسترسی عروقی خود جلوگیری کنید. بلند کردن وزنه‌های سبک حتی یک روز در میان می‌تواند به افزایش جریان خون، عضله سازی و قوی‌تر شدن شما کمک کند. وزنه زدن را می‌توان در حین تماشای تلویزیون در خانه یا در سالن ورزشی محلی در اتاق وزنه انجام داد.
کالیستنیک برای افراد دیالیز
Calisthenics به عنوان یک روش مکمل تمریناتی هستند که برای کمک به تقویت و بهبود انعطاف بدن و یک ورزش برای تیروئید کم کار با استفاده از وزن خود برای مقاومت طراحی شده‌اند. مشابه حرکات کششی، نیازی به استفاده از وسایل تمرینی برای این تمرینات نیست. می‌توانید این نوع تمرین را در کنار تمرینات کششی خود اضافه کنید. کالیستنیک عبارتند از:
- دراز و نشست
- حرکات کششی پرشی
- کرانچ‌ها
- اسکات
کلام آخر
به طور خلاصه، با ارائه برنامه‌های ورزشی مناسب و با توجه به شرایط فیزیکی و پزشکی هر بیمار دیالیزی، می‌توان بهبود کیفیت زندگی آن‌ها را ارتقا داد. ورزش منظم می‌تواند عوارض ناشی از بیماری کلیوی را کاهش داده و بهبودی در سلامت عمومی و روانی آن‌ها را فراهم کند. اما برای این منظور، همکاری با تیم درمانی و مشاوره پزشکی مانند کلاس های توانبخشی در شهر کرج ضروری است تا برنامه ورزشی مناسب و بدون خطری برای بیمار تهیه شود و به این ترتیب، ورزش به عنوان یکی از ابزارهای موثر در مدیریت بیماری کلیوی در کنار درمان‌های دیگر، به بهبود وضعیت بیماران دیالیزی کمک کند.
